معرفی بیماری برونشیت

رعایت سلامت و نکات بهداشتی در امر تولید و پرورش پرندگان به خصوص پرندگانی که مصرف گوشتی دارند، بسیار حائز اهمیت می‌باشد. شناخت بیماری‌ها، پیشگیری‌های به موقع و درمان درست در خصوص بهداشت و سلامت پرندگان، برای صاحبان این کسب وکار امر مهمی است و کیفیت کسب و کار به شدت به رعایت این موارد بستگی دارد.

بیماری برونشیت یکی از بیماری‌های شیوع در بین پرندگان می‌باشد که سیستم تنفسی و دستگاه تناسلی پرنده را آلوده و تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای فعالان حوزه پرورش و تکثیر پرندگانی هم چون مرغ این بیماری یک معضل همیشگی است و باید با شناخت این بیماری و راهکارهای درمان آن آشنا شوند. در این مقاله تمامی اطلاعات مورد نیاز در رابطه با این بیماری عفونی، اقدامات لازم و راه‌های درمان آموزش داده شده است. برای کسب این اطلاعات حیاتی در خصوص و کسب و کار خود حتما این مقاله را مطالعه بفرمایید.

بروشیت به بیماری گفته می‌شود که دلیل التهاب دیواره لوله‌های برونش یا نایژه‌ها که نای را به شش‌ها متصل می‌کنند، است. هنگامی که برونش‌ها ملتهب و یا عفونی می‌شوند، هوای کمتری می‌تواند به شش‌ها یا از شش‌ها جریان پیدا کند و یک موکوس یا خلط سنگین در راه‌های هوایی تشکیل خواهد داد. بیماری برونشیت عفونی (ib)، که بیماری برونشیت عفونی پرندگان نیز نامیده می‌شود، نوعی بیماری ویروسی بسیار مسری تنفسی مرغ هاست که مشخصه آن ضایعات نایی (tracheal)، سرفه و عطسه می‌باشد. بیماری برونشیت عفونی یک بیماری حاد شدید مسری است که با علائم تنفسی در ماکیان مشخص می‌شود. این بیماری در صورت همراهی با عفونت ناشی از باکتری E.COLI ممکن است تشدید شود.

مشخصه برونشیت تراكئيت، سرفه و عطسه می‌باشد. این بیماری سبب تلفات و زیان‌های اقتصادی بالا با علت تلفات سنگين، وزن گیری پایین و کاهش بازده غذایی، بروز عفونت‌های مختلف پیچیده خواهند شد. همچنین علت اصلی افت تولید تخم مرغ و همچنین کیفیت آن می‌باشد.
انتقال سريع این بیماری و وقوع چندگانه سروتیپ‌های ویروس این بیماری حالت بسیار پیچیده ای را ایجاد نموده است.

میزان مرگ و میر توسط بیماری برونشیت :

میزان مرگ و میر در جوجه‌های گوشتی ظرف مدت دو هفته به حداکثر مقدار ممکن می‌رسد و  ازسن ۱۵ الی ۴۵ روزگی، در زندگی آن‌ها رخ می‌دهد. مرگ و میر نیز به طور معمول بر اثر عفونت‌های باکتریایی ثانویه روی می‌دهد. عفونت‌های باکتریایی نیز به دلیل صدمه خوردن به مجاری تنفسی بر اثر ویروس بیماری برونشیت می‌باشد. وقوع بیماری با سن نسبت عکس دارد.
از مهم ترین ویژگی‌های بد این ویروس، خاصیت نفروپاتوژنيک ویروس است که توانایی گرفتن تلفات تا ۳۰ درصدی را از گله‌های جوجه‌های جوان دارند.
ویروس این بیماری در داخل اويدوكت نیز تکثیر می یابد. بیماری برونشیت عفونی در پرندگان تخم گذار که سن بالا دارند می‌توانند منجر به کاهش ۱۰ تا ۵۰ درصدی و یا بیشتر در تولید شود؛ همچنین با بروز این بیماری، تولید تخم مرغ‌های بدشکل نیز افزایش خواهد یافت. به طور معمول، میزان تولید، پس از بروز این بیماری به حالت عادی باز نخواهد گشت. در برخی از مواقع، بروز این بیماری در پرندگان جوان، سبب رشد ناقص و ناکافی اويدوكت خواهد شد.

تاریخچه بیماری :

بیماری برونشیت عفونی در سراسر دنیا گسترش یافته است. در ایالات متحده، علاوه بر سویه های بومی (نوع Massachusetts)، چندین سر و تایپ دیگر نیز شناخته شده است. در ابتدای سال ۱۹۵۰ میلادی، زنجیره‌های نوع Mass در اروپا مشاهده شدند. در واقع، بسیاری از انواع سر و تایپ‌هایی که در آمریکای شمالی شناسایی شده بودند، پس از مدتی در آفریقا نیز مشاهده شدند. این بیماری در کشورهای آسیایی چون هند، ژاپن، کره و چین و همچنین استرالیا و اروپا شیوع یافته است.
غالبا شیوع IB حتی در گله های واکسینه شده نیز روی می‌دهد. انواع ویروس‌های جدا شده از این دسته شیوع، غالبا (نه همیشه)، از سر و تایپی متمایز از واکسن می‌باشند.

طبقه بندی ویروسی :

ویروس بیماری برونشیت عفونی از خانواده Coronaviridae و شامل دو جنس Coronavirus و Torovirus می‌باشد.

در واقع ، IBV عضو گروه سوم جنس Coronavirus است. دو گروه دیگر شامل انواع Coronavirus موجود در پستانداران می‌باشد که به طور گسترده‌ای از لحاظ سازمان یافتگی ژنوم و تناوب ژنی با ویروس برونشیت عفونی متفاوت است. طبق گزارشات ارائه شده، بیان نحوه مصونیت انسان در برابر این بیماری بسیار مشکل است.

اخیرا نشان داده شده است که برخی از انواع Coronavirus های جدا شده از بوقلمون‌ها شباهت بسیار زیادی به IBV دارند. این ویروس‌ها، نیز در گروه سوم Coronavirus ها طبقه بندی می‌شوند. تاکنون به طور قطعی انواعی از Torovirus ها به عنوان عامل بیماریزا در پرندگان شناسایی نشده است.

مورفولوژی :

ویروس بیماری برونشیت عفونی از لحاظ شکلی بسیار پلئومورفیک است. این ویروس ۱۲۰ نانومتر قطر و ۲۰ نانومتر طول دارد. در سطح این ویروس نیز زائده‌های گرز مانندی وجود دارد. بایستی توجه داشت که این زائده‌ها همانند گروه ParamyxoVirus نمی‌باشد. در این گروه، زائده‌های از یکدیگر فاصله دارند اما در گروه ParamyxoVirus، این زائده‌ها با فاصله بسیار کمی از یکدیگر قرار گرفته‌اند.

ساختمان رینوکلئوپروتئین‌ها (RNP) در این حالت به صورت قطعه قطعه شده دیده می‌شود. توجه داشته باشید که این ذرات را با آلودگی‌ها اشتباه نگیرید. در اکثر نمونه‌ها، قطر RNP بصورت استاندارد، یک تا دو میلیمتر در نظر گرفته می‌شود. اما در برخی از مشاهدات، به صورت اتفاقی ذراتی با ساختمان حلقوی و قطر ۱۰ تا ۱۵ نانومتری گزارش شده است. اگر چه تاکنون نوع ToroVirus در این بیماری مشاهده نشده ولی گزارش‌های ثبت شده، حاکی از شباهت بسیار بالای ToroVirus و CoronaVirus در میکروسکوپ الکترونی می‌باشد.

گونه‌های مختلف ویروس برونشیت عفونی، در فشردگی دانه‌های ساکاروز با یکدیگر متفاوت می‌باشند. از سوی دیگر، سانتریفیوژ با قدرت بیشتر از ۱۰۰.۰۰۰ دور سبب از بین رفتن گرزها و قسمت‌های مختلف این ویروس می‌شود. با تحقیقات صورت گرفته، زیر مجموعه‌های S۱ به عنوان عوامل فرم گرفتن پروتئین‌های قسمت‌های گرزمانند شناخته شده‌اند. انکوباسیون ویروس در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد میتواند منجر به از بین رفتن زیرمجموعه های S۱ شود.

ترکیب شیمیایی :

ویروس بیماری برونشیت عفونی، شامل سه ساختمان پروتئینی مهم می‌باشد :

1. زائده های میخ مانند (S).
2. غشاء (M).
3. گلیکوپروتئین‌ها و نوکلئوپروتئین‌ها (N).

به علاوه، پروتئین چهارم (CE) به عنوان عامل تشکیل دهنده پوشش ویروس شناخته شده است. پروتئین S، دو تا سه کپی را ار هریک از دو گلیکوپپتیدها می‌گیرد (S۱ و S۲). آزمایشاتی چون HI و VN بر پایه پروتئین‌های S۱ می‌باشند. تنها در حدود ۱۰ درصد از پروتئین‌های M، بدون حفاظ و در سطوح خارجی ویروس قرار دارند. پروتئین N نیز در اطراف بخش Single Stamdard قرار دارد.

ژنوم RNA ویروس نهایتا از ۲۷۶۰۰ نوکلئوتید تشکیل شده است که هر کدام از آن‌ها کلون شده و متناوب می‌باشند. پاکسازی و تصویه ویروس در سلول‌های پلی پپتید میزبان صورت می‌گیرد. تشخیص پروتئین S۲ از طریق روش Coomassic Blue Staining مشکل بوده و برخی از پروتئین‌های N نیز تجزیه شده و از بین می‌روند.

تکثیر ویروس :

ویروس بیماری برونشیت عفونی در سیتوپلاسم تکثیر می‌شود. در یک مکانیسم نسخه برداری غیر ادامه دار، شش RNA پیام رسان ترکیبی دوباره را پدید می‌آورند. ترکیب ویروس نیز، با انجام عملیاتی در غشاء آندوپلاسمیک رتیکولوم روی می‌دهد و نه در سطوح سلول. پروتئین‌های S بر خلاف پروتئین‌های M، در میان رتیکولوم به سطوح سلول مهاجرت می‌کنند. ویروس‌های جدید ظرف مدت سه تا چهار ساعت پس از آلودگی شروع به پیدایش می‌کنند. ظرف مدت ۱۲ ساعت، در ۳۷ درجه سانتیگراد تعداد زیادی از این ویروس‌ها پدید می‌آیند.

مقاومت به عوامل شیمیایی و فیزیکی :

بیشتر گونه‌های IBV پس از ۱۵ دقیقه در ۵۶ درجه سانتیگراد و یا پس از ۹۰ دقیقه در ۴۵ درجه سانتیگراد غیرفعال می‌شوند. بقای این ویروس در هوای آزاد، در بهار تا بالای ۱۲ روز و در زمستان تا ۵۶ روز گزارش شده است. به طور معمول، IBV به اتر حساس است. اما برخی از گونه‌های این ویروس در اتر ۲۰ درصد زنده خواهند ماند (۴ درجه سانتی گراد، هجده ساعت). از سوی دیگر، ویروس این بیماری با کلروفرم ۵۰ درصد NV دمای اطاق در عرض ۱۰ دقیقه نابود می‌شود.

كشت ويروس :

ويروس در عرض يک ساعت در مجاورت تريپسين 1% گلبول‌های قرمز مرغ را جمع می‌كند.

در جنين تخم مرغ 10-9 روزه و كشت بافت ريه و كليه جنين رشد می‌كند و كليه جنين حساسترين كشت است. در پاساژ اول در روی جنين آثار چروكيدگي كيسه جنين و كلفت شده پرده آمينيون مجاور جنين و كوچک شدن جنين ديده می‌شود و وضعيت داخلی جنين به هم خورده است و بال‌ها روی سر قرار می‌گيرند و مثل پاها روی سر فشار مي‌آورند. ويروس بايد 10 پاساژ داشته باشد تا جنين را بكشد.

بيماريزايی :

بيماری مخصوص ماكيان است و سويه‌های مختلف بافت‌های مختلف اپی تليال نای (از بين بردن مژه‌ها)، اپی تليال مجرای تخم در دستگاه توليد مثل و حتی كليه را درگير می‌كنند. در زمستان بيماری فراوانتر و با تلفات بيشتر است.

انتقال ويروس IB :

مهم ترين راه باد وراه Air born است ولی به طور مكانيكی با افراد و وسايل و … نيز صورت مي‌گيرد. حاملين نقش چندانی ندارند و مبتلايان در عرض 6-4 هفته پاک می‌شوند. ولي مرغ‌هاي كمی آلوده باقي مانده و در دوره تخم گذاری به علت تخم گذاری شديد هورمونی در صورت ايمنی پایين گله سبب انتشار بيماری می‌شوند. لازم به ذکر است که شفا يافتگان ايمنی قوی دارند.

علائم بیماری :

ار آن جایی که بیماری برونشیت در عرض یک الی 3 روز اثرات مخرب خود را بر روی جسم میزبان نشان می‌دهد، می‌توان عمده علائم این بیماری حاد و مسری را این گونه شرح داد :

• اختلالات تنفسی همچون، سرفه و عطسه و صدای خس خس نای، آبریزش بینی
• اختلالات کلیوی همچون اسهال چرب و سفید، بی اشتهایی، بی حالی و جمع شدن گردن و سر پرنده میان دو بال

تأثیر این بیماری بر مرغ های گوشتی یا تخم گذار :

در نتیجه مبتلا شدن مرغ‌های تخم گذار به این بیماری، کیفیت تخم‌ها و تعداد آن‌ها به شدت کاهش می‌یابد. تخم‌ها در اثر این بیماری پوسته ضعیف، شکننده و ناهموار خواهند داشت و محتویات زرده و سفیده آن بسیار آبکی می‌شود.

در بین مرغ‌های گوشتی نیز به دلیل شیوع سریع این بیماری، جوجه‌های جوان 21 تا 40 روزه تلف می‌شوند و در مدت زمان کم بخش قابل توجهی از گله می‌تواند محتمل خسارات جبران ناپذیری شود. دوره كمون كوتاه و 96-36 ساعت است و ارزش تشخيصی دارد چرا که در عرض 2 الی 3 روز تمام گله را بيمار می‌كند (در حالی كه در بيماري‌های ديگر چنين نمی‌شود).

برای جوجه زير 6 هفتگی :

• ترشح چشم و بينی
• كم مصرف شدن آب و دان
• دور هم جمع شدن
• سرفه، عطسه، نفس نفس زدن
• تنفس با دهان باز
• سوت كشيدن و مرگ در اثر خفگی

برای گله بالغ :

• كاهش شديد تخم مرغ تا 50% كه 5-4 هفته ادامه دارد و بعد از اين مدت به تدريج بالا مي‌رود ولي به مقدار اوليه نخواهد رسید.
• پوسته تخم مرغ اگر قهوه ای بود، بی رنگدانه و سفيد می‌شود، نازک و ترک خورده است و گاها تخم مرغ پوسته سفت را ندارد و لمبه‌اندازی صورت مي‌گيرد.
• تخم مرغ‌ها شكل‌های غير طبيعی دارند. دانه‌های گچی روی پوسته است كه پوسته را زبر مي كند. سفيده آبكی است و به علت غشای نازک زرده به سهولت زرده با سفيده قاطي می‌شود (مثل يک تخم مرغ فاسد).

مرحله دوم علائم بیماری یعنی مشکل کلیوی :

اين فرم بيشتر در 26-6 هفتگی ديده می‌شود، ولی در صورت عدم تماس جوجه يا مرغ با ويروس در هر سنی می‌تواند ديده شود.

در مرحله اول علائم زودگذر تنفسي بارز است.

در مرحله دوم ويروس به كليه حمله كرده و با دفع سديم و پتاسيم، خون غليظ و پوست بدن و تاج و ريش، خشک و تيره می‌شوند. اسهال شديد سفيد رنگ (اسهال گچی) كه به مجرد اينكه به زمين برسد مثل گچ سفيد و سخت مي‌شود. اين اسهال منشأ كليوی دارد در صورتی كه اسهال گچی دستگاه گوارش، آبكی است.

21-6 روز بعد از بروز بيماری، تلفات بالا می‌رود و بعد از 24 روز، تلفات پایین خواهد آمد. ميزان تلفات در شرايط خوب بهداشتی، 5 الی 10 درصد و در شرايط نامساعد بهداشتي 50 درصد است.

نژادهاي سبک به اين فرم بيماری حساس تر از نژادهای سنگين هستند. لازم به ذکر است که خروس‌ها به اين فرم حساس تر از مرغ‌ها دیده شده‌اند.

برونشیت عفونی و تاثیر آن بر تولید و کیفیت تخم مرغ :

شیوع در دسته جوجه‌های زیرِ یک سال ممکن است تاثیرات مخربی بر تولیدات آینده داشته باشد؛ همچنین دستگاه تولید مثل کلیه‌ها ممکن است دچار صدمات دائمی شوند. درمرغان بالغ بسته به رده ویروس شیوع، تاثیرات گوناگونی بر تولید تخم مرغ خواهد داشت. در پرندگان مبتلا با تعداد آنتی‌بادی‌های بسیار تنها تظاهر بیماری تاثیرات خفیف تا شدید بر پوسته تخم مرغ و محتویات درون آن بدون تاثیر بر روند کلی تولید تخم مرغ خواهد بود. درصورت ابتلا به برونشیت انتظار کاهش کیفیت پوسته تخم مرغ و محتویات درونی ‌آن می‌رود. تاثیر منفی برکیفیت تخم مرغ ممکن است برای هفته‌ها و ماه‌ها پس از بهبودی ادامه یابد.

ویروس بسیاری از بافت‌های بدن را دچار عفونت می‌کند. هر بخش از دستگاه تولید مثل ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد. در اثر ابتلای مستقیم رحم به ویروس کاهش کیفیت پوسته تخم مرغ را خواهیم داشت. این مسئله تحت عنوان کاهش ضخامت پوسته و بد شکلی تخم مرغ‌ها ناشی از زوال و بد شکلی سلول‌های غده‌ای پوسته می‌باشد.

جوجه‌های زیر یک سال مبتلا به برونشیت، ممکن است از آسیب‌های دائمی لوله‌های رحمی (یااویدوکت) رنج ببرند که خود منجر به بد شکلی تخم مرغ‌های تولید شده می‌شود. تنگی لوله‌های رحمی پارگی رحم و لایه‌های داخلی و نیز کیست‌های لوله‌های رحمی یااویدوکت راست، از جمله علائم ابتلای زود هنگام به ویروس می‌باشد.

تشخیص بیماری :

تشخیص بیماری برونشیت نیاز به انجام آزمایشات پزشکی دارد. علائم این بیماری تا حدودی به سایر بیماری‌های شیوع بین پرندگان مشابه است و تشخیص هر کدام از بیماری‌ها و اقدامات درست در جهت درمان آن‌ها، کار آسانی نیست و نیاز به تخصص و دانش پزشکی دارد. اختلالات تنفسی و کلیوی به وجود آمده و در نتیجه ویروسی شدن مرغ به این بیماری، شباهت زیادی با سایر بیماری‌های مزمن تنفسی (CRD)، نیوکاسل، بورس عفونی، متاپنومو و سندرم کاهش تولید (EDS) دارد. عدم انتخاب واکسیناسیون درست و مناسب می‌تواند روند درمان را با شکست مواجه کند.

انتقال بیماری :

ویروس از طریق استنشاق یا ورم ملتحمه چشم وارد بدن می شود. برونشیت عفونی به عنوان یک بیماری تنفسی و به شدت مسری شناخته شده است و رایج ترین روش انتشار ویروس، انتقال مستقیم آن ازطریق هوا و از طریق دستگاه تنفسی پرنده‌های یک گله به یکدیگر و از یک گله به گله‌ای دیگر می‌باشد.

اقدامات پیشگیرانه و درمان بیماری :

همان طور که گفته شد ویروس عامل برونشیت به شدت مسری و واگیر دار است. این ویروس از طریق تنفس، تماس و محیط‌های غیر بهداشتی می‌تواند به سرعت در بین گله منتقل و پخش شود. خوشبختانه علم پزشکی برای پیشگیری و درمان این بیماری به نتایج بسیار خوبی دست یافته است تا با اقدامات پیشگیرانه بتوان جلوی شیوع این بیماری را گرفت و میزان خسارت را به حداقل رساند. برای پیشگیری از این بیماری سه واکسن زیر معرفی شده است؛ نحوه استفاده هر کدام از این واکسن‌ها در بخش زیر کامل توضیح داده شده است.

معرفی واکسن‌های درمان بیماری برونشیت عفونی پرندگان :

برای پیشگیری از ویروسی شدن و درمان گله و مرغ‌ها می‌توانید از واکسن‌های Nobilis IB 4/91 ،IB ma53 و (H-120 H-52) سر و تیپ ماساچوست استفاده کنید. هر کدام از این واکسن‌ها خاصیت درمان خاصی دارند. نحوه استفاده هر کدام به صورت زیر می‌باشد :

واکسن IB ma53 :

• ترکیب : این واکسن حاوی مقداری از ویروس زنده برونشیت طیور، سویه ma5 می‌باشد.
• مورد مصرف : مصرف این واکسن به عنوان درمان اولیه و ثانویه در برابر ویروس برونشیت عفونی می‌باشد.
• تداخل مصرف : با سایر واکسن‌های تجویز شده برای بیماری‌های تنفسی، می‌تواند تداخل داشته باشد. به خصوص واکسن nobilis clone 30. برای جلوگیری از تداخل دارویی فاصله زمانی باید حفظ شود. در صورت تهیه این واکسن می‌توانید توضیحات لازم را در بروشور آن مطالعه بفرمایید.
• نحوه مصرف : این واکسن به صورت قطرات درشت اسپری، آشامیدنی و قطره چشمی و بینی جذب طیور می‌شود.
• عوارض : عوارضی برای مصرف این واکسن گزارش نشده است.
• دوره منع مصرف : ندارد.
• شرایط نگه داری : در مکانی تاریک و در دمای سرد 2 الی 8 درجه و به دور از نور و حرارات نگه داری شود.
• طریقه مصرف : مصرف این واکسن در روزهای اولیه توصیه می‌گردد و بی خطر می‌باشد. در پرندگان گوشتی نیز می‌توانید با اسپری قطرات درشت و یا از طریق قطره کردن آن در چشم و بینی مرغ، پرنده را واکسینه کنید. برای مرغ‌های تخم گذار و مادر نیز واکسینه کردن در روز اول به روش قطره کردن در چشم و بینی یا اسپری کردن به صورت قطرات درشت بر روی آن توصیه می‌شود.
• بسته بندی : این واکسن در ویال های 2500 دوزی و به فرم لئوفیلیزه بسته بندی شده است.
• دوره درمان : این درمان تا 6 هفته (حدودا 40 روز) برای پیشگیری از ویروس برونشیت مناسب می‌باشد و برای واکسیناسیون مجدد بعد از 40 روز می‌بایست دوباره پرنده با این واکسن درمان شود.

واکسن Nobilis IB 4/91 :

• مورد مصرف : این واکسن برای درمان کامل و ایمنی فعال طیور در برابر ویروس برونشیت عفونی 91/4 و سویه‌های سرولوژکی مرتبط مناسب می‌باشد.
• ترکیب : این واکسن حاوی تخفیف حدت یافته موثر در برابر سویه برونشیت 91/4 می‌باشد.
• تداخل مصرف : تداخل دارویی ندارد.
• نحوه مصرف : می‌توان آن رابه صورت آشامیدنی، قطره چشمی و بینی و اسپری قطرات درشت در طیور استفاده کرد.
• عوارض : عوارضی برای مصرف این واکسن گزارش نشده است.
• شرایط نگه داری : واکسن می‌بایست در دماهای سرد 2 الی 8 درجه سانتی گراد و به دور از نور و تابش آفتاب و حرارات نگه داری شود.
• طریقه مصرف و دوره منع مصرف : برای هر دو نوع گوشتی و تخم گذار، این دارو نباید تا دو هفتگی جوجه استفاده شود. این دارو با تکمیل ایمنی مرغ و جوجه در برابر برونشیت عفونی ایمنی گله را فراهم می‌کند. توجه داشته باشید این دارو مکمل داروی ma5 می‌باشد و در 14 روزگی با توجه به روش‌های گفته شده تزریق می‌شود.
• بسته بندی : نوبلیس 91/4 به فرم لئوفیلیزه و در ویال 1000،2500 و 5000 موجود می‌باشد.
• دوره درمان : این درمان چالش 3 تا 6 هفته‌ای دارد. یعنی بعد از مدت 3 تا 6 هفته دوباره واکسن تجویز شود.

واکسن H-120 یا H-52 سر و تیپ ماساچوست :

• مورد مصرف : این واکسن برای درمان اولیه و فعال سازی آن در برابر برونشیت عفونی طیور استفاده می‌شود.
• ترکیب : واکسن اچ 120 یا اچ 52 حاوی تخفیف حدد یافته سویه‌های برونشیت اچ 120 و اچ 52 می‌باشد.
• تداخل مصرف : ندارد؛ البته در زمان مایه کوبی پرندگان نباید دو واکسن زنده با هم مایه کوبی شوند و فاصله زمانی مناسب باید حفظ شود.
• نحوه مصرف : قطره چکانی در چشم، آشامیدنی و اسپری قطرات درشت
• طریقه مصرف : مصرف این واکسن بعد از سن یک هفتگی پرنده توصیه می‌شود. برای مصرف این واکسن باید هر ویال 1000 دوزی را در 10 لیتر آب مقطر استریل یا سالین نرمال بخوبی حل کنید و سپس توسط یک قطره چکان، محلول را به چشم یا بینی پرنده بریزید. واکسن حل شده در آب حتما باید قبل از دو ساعت مصرف شود. در صورتی که قصد دارید به روش آشامیدنی یا اسپری محلول را به پرندگان بدهید، می‌بایست هر ویال 1000 دوزی را در 30 تا 40 لیتر آب تمیز و بدون دی اکسید کلر کامل حل کنید. می‌توانید واکسن شیر بدون چربی را به نسبت 5/2 در هزار به محلول تهیه شده اضافه کنید. برای هر روز اضافی از سن پرنده، یک لیتر آب بیشتر به محلول اضافه شود.
• عوارض : بدون عوارض می‌باشد.
• شرایط نگه داری : واکسن را در دمای سرد 4 تا 8 درجه سانتی گراد و به دور از حرارت نور و تابش مستقیم آفتاب نگه دارید.
• دوره درمان : بعد از 8 هفته برای مرغ‌های مادر و تخم گذار باید واکسیناسیون دوباره صورت بگیرد.
• بسته بندی : در ویال های 2000 و 1000 تایی بسته بندی شده است.

اقدامات بهداشتی و قرنطینه‌ای لازم جهت پیشگیری از وقوع بیماری :

1. در طی دوره پرورش از ورود افراد متفرقه به محوطه بویژه سالن‌ها جداَ جلوگیری نمائید.
2. افرادی که ضرورتاَ به واحد رفت و آمد می‌نمایند، در هنگام ورود از کفش و لباس ویژه مرغداری استفاده نمایند.
3. در انتهای دوره پرورش، پس از تخلیه سالن‌ها، کلیه موارد بهداشتی شامل پاکسازی کامل سالن، محوطه، شستشو و ضدعفونی سالن و محوطه و تجهیزات مرغداری را رعایت فرمایید.
4. در کلیه ورودی‌ها، حوضچه مخصوص جهت کفش‌ها و خودروها تعبیه و به طورکامل از آن استفاده شود.
5. جهت جلوگیری ازپخش گرد و غبار و پرز از سیستم داکت و حوضچه ضدعفونی زیر آن در پشت تهویه استفاده نمائید.
6. ورود به مرغداری وسالن‌ها را به یک محل محدود نمائید.
7. حتی المقدور در مرغداری‌های گوشتی نهاده‌ها از منبع مطمئن تهیه و بری یک دوره ذخیره گردد.
8. در تمام دوره پرورش، رطوبت توصیه شده توسط تولید کننده جوجه یک روزه را تأمین نمائید. بدیهی است رطوبت در طول فصول تابستان و پائیز، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
9. تهویه مناسب توأم با دمای مطلوب تهیه گردد. کاهش اکسیژن، افزایش گاز آمونیاک و خشکی هوا و نوسانات دما، به عنوان استرس محسوب شده و زمینه ساز بروز کلیه‌ی بیماری‌های تنفسی به ویژه برونشیت می‌شود.
10. با توجه به اینکه بروز بیماری تنفسی، از قبیل آنفلوانزا، کلی باسیلوز و … تشدید کننده‌ی برونشیت هستند، لذا جهت مبارزه با برونشیت، مبارزه با سایر بیماری‌های تنفسی ضروری است.
11. از خرید جوجه‌های ام ج مثبت خودداری نمایید و از واکسیناسیون گله‌های ام ج مثبت به شیوه اسپری خودداری نمائید.
12. واکسیناسیون گله مطابق با دستورالعمل‌های صادره از اداره کل دامپزشکی صورت پذیرد و لذا ازبرنامه‌های سلیقه ای جداَ خودداری نمائید.
13. در صورت بروز هرگونه علائم تنفسی و تلفات غیرعادی علاوه بر مشورت با دامپزشک، فارم شبکه دامپزشکی محل را جهت بررسی بیماری مطلع فرمائید.