معرفی ویتامین A

نقش اساسی و بسیار ارزنده ویتامین‌ها، در فرآیند فیزیولوژیکی و متابولیسم اندام طیور و دام برکسی پوشیده نیست؛ لذا با صنعتی شدن مرغداری‌ها و نگهداری انبوه و تراکم زیادی مرغ در یک لانه، سبب شده است که در رشته مرغداری توجه خاصی به مسائل مربوط به تغذیه مبذول شود. در این بین، نقش ویتامین A در بازار به صورت استات، پالمینات و الکلات در تغذیه طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد که نوع استات آن در طیور ترجیح دارد. واحد بین المللی (IU) ویتامین A نوع استات ریتنول برابر 0.344 میکروگرم ویتامین A می‌باشد که برابر یک واحد U.S.P است.

تأثیر ویتامین A

دلیل نیاز شدید جوجه‌ها به ویتامین A می‌توان به این مورد اشاره داشت که این ویتامین، باعث افزایش اشتهای طیور شده و هضم غذا را برای آنان آسان‌تر می‌کند. در واقع، ویتامین A، یکی از عوامل رشد طیور محسوب می‌شود. همچنین این ویتامین در ایجاد بال و پر نیز نقش مهمی را ایفا می‌نماید. ثابت شده است که اگر از تخم مرغ‌هایی که مبتلا به کمبود ویتامین A هستند، جوجه کشی به عمل آید، قدرت تفریخ و جوجه درآوری پایین خواهد آمد؛ اغلب جوجه‌ها در تخم تلف می‌شوند و چنانچه مقدار ویتامین A در غذای مرغ کم باشد، جوجه‌های به دست آمده در هفته اول زندگی تلف خواهند شد. در مقابل، مرغ‌هایی که به اندازه کافی ویتامین A در غذای خود دریافت می‌کنند، جوجه‌های آن‌ها به راحتی قادر به زندگی می‌باشند. همچنین اگر غذای جوجه‌ها از نظر ویتامین A کمبود داشته باشند، علائم کمبود در سنین اولیه بروز خواهد کرد.

علائم کمبود ویتامین A

علائم کمبود ویتامین A در جوجه‌ها عموماً شامل موارد زیر می‌باشد :

• توقف رشد
• ضعف و لاغری
• افتادن بال
• لنگش
• ازبین رفتن و کم شدن پیگمان‌های زرد پا و منقار
• تورم و پیدایش ترشحاتی در چشم و اطراف آن
• ریزش ماده لزج از بینی

حائر اهمیت است که در تمام جوجه‌ها همه این علائم و حالات دیده نمی‌شود؛ چرا که جوجه‌های مبتلا عموماً در همان مرحله اولیه کمبود، تلف می‌گردند.

کمبود ویتامین A در جیره غذای مرغ مادر ممکن است باعث شود که جنین در هفته اول جوجه کشی تلف شود و یا پس از تفریخ، مدتی همراه با ضعف زنده بماند و یا اینکه مدت کوتاهی پس از تولد تلف شود. همچنین کمبود ویتامین A در طیور بالغ به ندرت ظاهر می‌شود. همچنین در طیوری که قبلاً با مقدار کافی ویتامین A تغذیه شده ولی بعداً دچار کمبود یا قطع ویتامین در غذای خود شده‌اند، علائم کمبود معمولا بعد از 2 تا 5 ماه ظاهر می‌گردد. ممکن است تعداد خیلی کمی از طیور در همان وهله اول علائم کمبود را نشان دهند، ولی عموماً به علت استفاده بدن از ذخایر کبدی و غیره، طیور می‌توانند کمبود یا قطع ویتامین را در تغذیه تا مدت‌ها بدون علائم ظاهری تحمل نمایند.

اولین علامت کمبود ویتامین، کاهش میزان تولید تخم مرغ است؛ سایر علائم که به فاصله چند روز ظاهر می‌شوند، شامل موارد زیر می‌شوند :

• ضعف و پژمردگی مرغ‌ها
• ژولیده شدن پرها
• التهاب مخاطات ابتدائی لوله تنفسی دچار التهاب (آثاری شبیه به کوریزا یا C.R.D در مرغ‌ها ایجاد می‌شود)
• تنفس مشکل
• ریزش مایع لزجی از بینی پرنده پیدا
• سینوس متورم و در نتیجه برجسته به نظر رسیدن صورت
• به وجود آمدن دانه ‌های سفید رنگ چرکی در داخل دهان و گاهی در حنجره و در داخل نای (لازم به ذکر است که این دانه ها که در قسمت ابتدایی دستگاه گوارشی به وجود می‌‍آیند، نباید با دانه‌های دیفتری و یا لارنگوتراکئیت اشتباه گرفته شوند، زیرا دانه‌های سفید ناشی از کمبود ویتامین A، به آسانی و بدون خون‌ریزی برداشته می‌شوند)

اثر ویتامین A در پیشگیری بسیاری از بیماری‌های طیور مانند آر.دی، نیوکاسل، وبای مرغان و تفوئید مرغان و همچنین آلودگی‌های انگلی مثل کوکسیدیوز و کرم‌های روده‌ای به ویژه آسکاریس به ثبوت رسیده است. همچنین ویتامین A در پیشگیری از استرس ناشی از گرما در مرغان تخم گذار، تأثیر قابل توجهی دارد.

درمان و پیشگیری کمبود ویتامین A

تجویز ویتامین A در آب و غذا به میزان 3 الی 5 بار بیشتر از حد توصیه می‌شود که در مواقع عادی به خوبی جواب داده و آثار و جراحات کمبود ویتامین در عرض چند روز بر طرف می‌گردد. همچنین برای پیشگیری و کنترل کمبود ویتامین A باید به نکات زیر توجه داشت :

1. استفاده از ویتامین A با ثبات در جیره غذایی طیور
2. افزایش آنتی اکسیدان مناسب به جیره غذایی و با مکمل حاوی ویتامین
3. کنترل مرتب غذا از نظر میزان ویتامین
4. ذخیره صحیح و دقیق مواد اولیه، مکمل و جیره ساخته شده تا قبل از مصرف
5. استفاده از غذا به صورت تازه