معرفی بیماری

کریزای عفونی ماکیان یکی دیگر از بیماری‌های عفونی، حاد و مسری باکتریایی است که با ایجاد عفونت در بخش‌های بالایی دستگاه تنفس پرنده، باعث تورم سینوس‌های بالای چشم پرنده و تغییر چهره و تورم صورت در پرندگان مبتلا می‌گردد.

عامل بیماری کریزای عفونی، باکتری هموفیلوس پاراگالیناروم، یک باکتری گرم منفی، میله ‌ای شکل، غیر متحرک و فاقد هاگ است که اندازه ای حدود 3-1*8/0-4/0 میکرون داشته و دارای چند سویه می‌باشد که سویه‌های حاد این باکتری کپسول دار ‌هستند.

شرایط رشد باکتری روی محیط های آگار، اندکی پیچده و نیازمند شرایط خاص است. همچنین وجود نیکوتینامید ادنین دی نوکلئوتید (فاکتور V) برای رشد میکروب ضروری می‌باشد.

هموفیلوس پاراگالیناروک دارای سه سر و تیپ به نام‌های A،B،C است. آن چه باعث بیماریزایی و حدت در این باکتری می‌شود، یکی وجود کپسول و دیگری حضور پادگن هماگلوتیناسیون ویژه‌ای در میکروب ‌می‌باشد. البته لاکتری هموفیلوس پاراگالیناروم در خارج از بدن میزبان دوام کمی دارد؛ به طوری که در دمای عادی محیط بیش از 48 ساعت دوام نمی‌آورد.

واگیری بیماری

بیماری کریزای عفونی ماکیان، همان طور که از نامش مشخص است،خاص ماکیان است. اگر چه در بلدرچین ژاپنی هم دیده شده ولی سایر پرندگان را درگیر نمی‌کند. این بیماری پراکنش جهانی دارد و بیشتر از نظر ارزش اقتصادی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ چرا که می‌تواند به رشد و تولید جوجه‌ها به شدت ضربه وارد کند.

اگر چه پرندگان مسن‌ تر به مراتب به این یبماری حساس‌ترند، اما ماکیان در هر سنی مستعد ابتلا خواهند بود؛ از آن جایی که این باکتری در محیط بیرون دوام زیادی ندارد، منشا اصلی بیماری، پرندگان حامل یا مرغ‌های مبتلا ‌می‌باشند. عفونت از راه تماس مستقیم یا از طریق دستگاه تنفسی و یا آلودگی آب آشامیدنی توسط ترشحات مرغ آلوده امکان‌پذیر است. همچنین باید گفت که عامل عفونی این بیماری از طریق انتقال عمودی سرایت نمی‌کند.

علائم بالینی

بیماری کریزا، اگر بدون دخالت سایر عوامل عفونی رخ دهد، به صورت حاد پس از 1 الی 3 روز دوره کمون رخ خواهد داد و حداکثر 10 روز حیوان شما نشانه‌های بیماری را بروز می‌دهد. از مهم ترین نشانه‌های این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

• آماس، تورم و خیز صورت و سینوس‌ها
• تورم مجاری تنفسی
• ملتحمه چشم و بسنه شدن چشم

از ساید علائم این بیماری می‌توان مشکل در تنفس عادی، کاهش شدید اشتها، کاهش وزن و افت تولید را نام برد. به هر حال اگر پرنده تنها مورد تهاجم باکتری هموفیلوس پاراگالیناروم قرار بگیرد، مرگ و میر چندانی در گله مشاهده نخواهد شد ولی اگر این بیماری توأم با شرایط نامناسب دیگر مانند بروز آلودگی‌های میکروبی و انگلی دیگر و یا نامناسب بودن تغذیه و تهویه باشد، قطعاً تلفات زیادتری را مشاهده خواهیم کرد.

علائم کالبدگشایی

تورم ملتحمه، خیز صورت و ریش در این بیماری بیش از همه نشانه‌ها، جلب نظر می‌کند؛ همچنین می‌توان آماس و التهاب در سینوس‌ها و مجاری URT، مشاهده کرد. اگر برونکوپنومونی و درگیری ریه‌ها مشاهده شد، بخار عفونت‌های ثانویه حامل این بیماری خواهد بود. همچنین در مشاهدات هیستوپاتولوژی، از بین رفتن مژک‌ها و ادم و دژنزسانس مخاط و سلول‌های اپیتلیوم نیز مشاهده خواهد شد.

تشخیص

معمولا با توجه به تاریخچه، نشانه‌های بالینی و آثار و جراحات کالبدگشایی، تشخیص بیماری کریزا امکان پذیر است. جهت تشخیص قطعی، کشت باکتری در محیط کشت آگار خوندار در مجاورت استافیلوکوک اپیدرمیس صورت می‌گیرد. برای این کار از ترشحات بینی و نای و همچنین کیسه‌های هوایی می‌توان نمونه برداری کرد؛ البته کیسه‌های هوایی برای نمونه گیری مناسب تر است چرا که ترشحات بینی و نای ممکن است واجد آلودگی‌های ثانویه باشند.

پس از تهیه نمونه و تلقیح در محیط ذکر شده، نمونه را به مدت 24 الی 48 ساعت در انکوباتور 37 درجه که حاوی 5 درصد گاز است، قرار داده و پرگنه‌های شفاف و ریزی نزدیک کلونی‌های استافیلوکوکی مشاهده می‌گردند که نشانگر حضور هموفیلوس پاراگالیناروم (عامل بیماری) است. راه تشخیص، تزریق ترشحات مخاطی و سینوسی مرغان مبتلا به چند مرغ سالم است که در مدت 24 الی 48 ساعت باید نشانه‌های بیماری بروز کند.

پیشگیری و کنترل

نکته بسیار مهم در پیشگیری این بیماری این است که مرغ مبتلا به کریزای عفونی، حتی بعد از بهبودی، به عنوان منبع آلودگی و دفع عامل عفونی عمل می‌کند! لذا بهتر است که گله آلوده حذف گردد و پس از ضد عفونی کامل سالن و خالی گذاشتن آن، حداقل به مدت هفت روز، جوجه‌های جوان ستام به جای آن‌ها را جاگزین نمود.

علاوه بر راهکار مدیریتی ذکر شده، یکی دیگر از روش‌های مؤثر در پیشگیری از این بیماری، واکسیناسیون علیه هموفبلوس پاراگالیناروم (عامل بیماری) است. هم اکنون واکسن کریزا بر ضد هر سه تیپ A،B،C هموفیلوس پاراگالیناروم عمل می‌کند که این واکسن از نوع کشته بوده و در سن 16 هفتگی، به صورت زیر جلدی تزریق می‌شود. البته در گله‌های مادر، واکسن به فاصله 3 الی 4 هفته تکرار می‌شود.

درمان

این بیماری درمان قطعی ندارد و با تجویز آنتی بیوتیک‌ها، تنها می‌توان از شدت بیماری کاست و از آن جایی که آنتی بیوتیک‌ها توان حذف باکتری را ندارند، پس از قطع دارو، مجدداً بیماری عود خواهد کرد. با این حال می‌توان از استرپتومایسین، تری متوپریم، تتراسایکلین، سولفامتازین، اریترومایسین و انروفلوکسازین استفاده نمود.