ناهنجاری لنگش جوجه
چهــل ســال پیــش، بــرای تولیــد جوجــه گوشــتی دو کیلو گرمــی یــک دوره 63 روزه لازم بــود، در حالی کــه هم اکنــون ایــن مــدت بــه 42 روز کاهــش یافتــه اســت. بـه هرگونـه نقـص یـا ناهنجـاری آشـکار یا پنهـان در اندام‌هـای حرکتـی کـه مانـع گام برداشـتن طبیعـی پرنـده شـود، لنگـش می‌گویند.
جوجه‌های تازه بسیار حساس هستند چون در اصلاح نژاد آن‌ها بیشتر به گوشت آن‌ها توجه شده است. یکی از ناهنجاری‌هایی که در این جوجه‌ها وجود دارد لنگیدن پای آن‌ها است.
دیسکوندروپلازی استخوان درشت نی
دیســکوندروپلازی اســتخوان درشــت نی یکــی از رایج تریــن مشــکلات اســتخوان در جوجــه گوشــتی اســت کــه باعــث درد مفصــل و مشــکل حرکتــی می‌شود و بــا عوامــل بیمــاری زا (عفونــی) گســترش می‌یابــد. به عنوان دلیل اصلی این بیماری می‌توان به ســرعت رشــد زیــاد اشاره داشت که احتمــالا به علت نبود تــعادل بیــن وزن و اســتقامت اســکلتی جوجه‌ها می‌باشد؛ چرا که ظرفیــت و ســرعت رســوب کلســیم در اســتخوان ران (به ویــژه در قســمت‌های بالایــی درشــت نی) به مراتــب کم تــر از ســرعت رشــد بخــش غضروفــی است. این بیماری می‌تواند موجــب تغییر شــکل اســتخوان ســاق و زاویه دار شــدن آن شــود؛ همچنین از چهارهفتگــی بــه بعــد دیــده می‌شود و معمــولا 30 درصــد گلــه را تحــت تأثیــر قــرار می‌دهــد! گاهــی هیــچ اثــر بالینــی‌ای بــروز نمی‌کند ولــی ســنگینی وزن بــدن و فشــار آن بــر روی پــا موجــب درد و درنتیجــه، کاهــش اشــتها و آسیب به گلــه می‌شــود.
پیشگیری از این عارضه
در مورد پیشگیری از عارضه لنگش جوجه می‌توان به موارد زیر اشاره داشت :
- استفاده از جیره غذایی مناسب در ابتدای پرورش
- وجود داشتن نور مناسب و کافی در محیط پرورش
- کم بودن میزان فسفر نسبت به کلسیم
همچنین در نظر داشته باشید که خوراک حیوان از نظر داشتن سمومی مانند زیرالنون (که از قارچ فوزاریوم گونه گرامیناروم) تولید می‌شود، می‌تواند در این عارضه دخیل باشد.
علل بروز این نارسایی
این عارضه ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند. از جمله عوامل این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره داشت :
- عوامل ژنتیکی
- تغذیه گله مادر
- وضعیت جوجه کشی
- بیماری‌های عفونی
- تنش‌های محیطی
- صدمات فیزیکی
- وضعیت سنی پرندگان
همان طور که گفته شد، یکی از مهم ترین دلایل این عارضه سرعت رشدی بالای جوجه‌های گوشتی است و این که بیشتر به تولید گوشت در آن‌ها توجه شده است. به دلیل سرعت رشد ماهیچه‌ها، استخوان‌ها به همان سرعت رشد نمی‌کنند و مستعد لنگش می‌شوند. این ناهنجاری‌ها همراه با درد یا درست کار نکردن اندام ها است و سبب گرسنگی و افزایش تلفات و در نتیجه از دست دادن آب بدن و کمتر شدن کیفیت لاشه پرندگان از علائم آشکار لنگش پرندگان است. در جمعیت مرغ‌های گوشتی 2 تا 3 درصد پرندگان علائم آشکار لنگش را دارند اما درصد بیشتری از آن‌ها، به صورت پنهانی، ناتوانی اندام حرکتی دارند.
دلایل تغذیه‌ای دخیل در این عارضه
کمبود مواد مغذی به خصوص برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی در مرغ، باعث لنگش جوجه می‌شود. به عنوان برخی از مواد مورد نیاز جوجه‌ها برای جلوگیری از بروز این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره داشت :
1) ویتامین دی 3 (D3)
کمبود این ویتامین در کنار متعادل نبودن نسبت کلسیم به فسفرِ جیره غذایی، باعث ایجاد بیماری ریکتز (Rickets) می‌شود. این بیماری بیشتر در جوجه‌های در حال رشد دیده می‌شود و از علائم آن می‌توان به داشتن استخوان‌های نرم و لاستیک مانند، منقار نرم و خمیده، تون فقرات خمیده، پاهای قوسی و ضخیم شدن صفحه رشد استخوانی اشاره داشت. به دلیل نقش حیاتی ویتامین D3 در جذب کلسیم و فسفر، کمبود این ویتامین باعث ایجاد اختلال می‌شود. همچنین استفاده زیاد از چربی‌ها در جیره غذایی، با به وجود آوردن سموم آفلاتوکسین و اکراتوکسین، از تشکیل شکل فعال ویتامین D3 و جذب آن جلوگیری می‌کند.
نکات استفاده
توصیه می‌شود قبل از استفاده از ویتامین D3، مقدار دقیق آن، کلسیم و فسفر تعیین شده و مقدار کافی مکمل ویتامین در جیره غذایی قرار داده شود.
2) ویتامین ای (E)
یکی از اثرات کمبود ویتامین E در جیره غذایی، بیماری جوجه دیوانه (انسفالومالاسیا) در جوجه‌ها است. احتمال وقوع این بیماری در نژادهای گوشتی بیشتر و در خروس‌ها دو برابر مرغ ها می‌باشد. این عارضه بیشتر در جوجه‌های 2 تا 4 هفته‌ای مشاهده می‌شود.
به دلیل عدم تعادل هنگام راه رفتن جوجه ممکن است به پشت بیفتد و بال بال بزند، ممکن است به پهلو بیفتد و پاهایش کشیده شود. جمع کردن انگشت‌ها و پیچ خوردن سر به طرف پایین یا پهلو، یکی از نشانه‌های این بیماری است. از دیگر نشانه‌های این بیماری می‌توان به تورم زیر پوستی و تحلیل عضلات اشاره داشت که راه رفتن پرنده را با مشکل مواجه می‌کند. لازم به ذکر است که استفاده از روغن‌های غیر اشباع گیاهی یا دریایی، باعث از بین رفتن ویتامین E در جیره غذایی جوجه می‌شود.
نکات استفاده
- مقدار ویتامین E افزوده شده داخل جیره باید بین 55 تا 80 واحد بین المللی در هر کیلوگرم باشد.
- به ازای اضافه شدن هر یک واحد روغن دریایی یا گیاهی در هر کیلوگرم از جیره غذایی، مقدار ویتامین E، سی (30) واحد افزایش پیدا می‌کند.
- همیشه در نظر داشته باشید که خوراک و ترکیب آن را برای یک هفته آماده کنید، خوراک بیشتر از 4 هفته نباید بماند.
- مواد خوراکی مانند روغن‌ها و ویتامین‌ها، در دمای 25 درجه سانتیگراد نگهداری شوند.
- به جای استفاده از خوراک‌های آماده که ترکیب آن‌ها به خوبی مخلوط نشده است، از خوراک‌های دست ساز استفاده کنید.
3) ویتامین ب1 (B1)
کمبود تیامین یا ویتامین B1 باعث عارضه تورم سراسری اعصاب و اختلال در فعالیت مغز می‌شود. در این بیماری فلج ماهیچه‌ای از پا شروع شده و تا بال‌ها ادامه پیدا می‌کند و رفته رفته پرنده توانایی راه رفتن خود را از دست می‌دهد. علامت این بیماری کشیدن سر به عقب و حالت جستجو داشتن سر می‌باشد و بیشتر در جوجه‌ها و مرغ‌های جوان دیده می‌شود. اســتفاده از مکمــل تیامیــن در جیــره غذایــی مرغ‌هــای مــادر (هشــت میلی گرم در کیلوگــرم)، باعــث می‌شود که ذخیــره تیامیــن در جوجــه یــک روزه دو برابــر شــود.
نکات استفاده
برای استفاده از مکمل تیامین در جیره غذایی جوجه‌های گوشتی، نسبت 2.2 تا 3.2 میلی گرم در هر کیلوگرم را می‌توانید استفاده کنید.
4) ویتامین ب2 (B2)
کمبود این ویتامین هم باعث بزرگ شدن اعصاب سیاتیک، تحلیل رفتن ماهیچه‌ها، خمیدگی ناخن و در نهایت فلجی حیوان می‌شود. در این حالت جوجه‌ها قادر به حرکت نیستند مگر به دخالت زور و یا با کمک بال‌هایشان.
5) ویتامین ب3 (B3)
کمبود این ویتامین در جیره غذایی باعث بزرگ و خمیده شدن مفصل و پا می‌شود، حیوان کم پر و دچار تورم پوستی نیز خواهد شد.
نکات استفاده
برای اضافه کردن مکمل نیاسین در جیره جوجه‌های گوشتی، می‌توانید نسبت بین 40 تا 65 میلی گرم در هر کیلوگرم را استفاده کنید.
کمبود هر کدام از اعضای خانواده ویتامین B در جیره غذایی سبب ایجاد بیماری می‌شود.
6) کولین
کولین به همراه منگنز و اسـید فولیک و اسید نیکوتینیک و بیوتیـن بـرای پیشـگیری از پروزیـس در جوجه‌هـای گوشـتی ضـروری اسـت. مقـدار کولیـن مورد نیـاز به نسـبت دیگـر ویتامین‌ها چشـمگیر اسـت. کولین همراه بـا متیونین منبـع مهمـی بـرای تأمیـن گروه‌های متیـل موردنیـاز برای سوخت و سـاز می‌باشد. آشـکار ترین نشـانه کمبود این ویتامین، پروزیـس اسـت کـه در آن مفصل خرگوشـی یک یـا دو پای پرنـده به طـرف خـارج بر می‌گـردد و تانـدون آشـیل جابه جا و متورم می‌شود.
نکات استفاده
میزان 0.011 تا 0.017 میلی گرم در هر کیلوگرم مکمل کوبالامین در جیره غذایی جوجه‌ها اضافه شود. همچنین حداقل مقدار کولین در هر کیلوگرم جیره جوجه‌های گوشتی باید 1550 تا 1700 میلی گرم باشد.
7) ویتامین ث (C)
استفاده از مکمل ویتامین ث باعث محکم شدن استخوان‌ها و پیشگیری از دیسکوندروپلازی استخوان درشت نی می‌شود.
نکته استفاده
برای استفاده می‌توانید نسبت 100 میلی گرم مکمل ویتامین ث در هر کیلوگرم از جیره جوجه‌هایتان ترکیب کنید.
